In “Why We Sleep” onthult neurowetenschapper Matthew Walker de cruciale rol die slaap speelt in ons leven. Hij stelt dat veel mensen chronisch slaaptekort hebben zonder het te beseffen, met ernstige gevolgen voor hun gezondheid, productiviteit en geluk. Walker, directeur van het Center for Human Sleep Science aan de Universiteit van Californië, baseert zich op decennia aan wetenschappelijk onderzoek om het belang van slaap te benadrukken.
Het belang van slaap
In zijn boek beschrijft Walker drie belangrijke manieren waarop goede slaap de hersenen verbetert.
- Ten eerste zorgt slaap voor een verbetering van het langetermijngeheugen voor feiten, door herinneringen vast te leggen en het kortetermijngeheugen ruimte te geven voor nieuwe informatie. Dit proces, bekend als consolidatie, vindt voornamelijk plaats tijdens diepe NREM-slaap.
- Ten tweede helpt slaap bij het “snoeien” van herinneringen die het niet waard zijn om te onthouden. Dit selectieve vergeten is net zo belangrijk als onthouden, omdat het ons in staat stelt ons te concentreren op relevante informatie en overbelasting van ons geheugen voorkomt.
- Tot slot draagt slaap bij aan de verbetering van “spiergeheugen” of motorische vaardigheden. Walker citeert studies die aantonen dat mensen die een nieuwe vaardigheid leren en vervolgens slapen, beter presteren dan degenen die wakker blijven, zelfs als ze extra oefenen. Dit suggereert dat slaap een cruciale rol speelt bij het verfijnen en consolideren van motorische vaardigheden.
Naast deze cognitieve voordelen, benadrukt Walker ook de rol van slaap bij emotionele verwerking en regulatie. Goede slaap helpt ons om emotionele ervaringen te verwerken en in perspectief te plaatsen, wat bijdraagt aan onze mentale gezondheid en veerkracht.
Waarom slaaptekort schadelijk is
Slaaptekort schaadt de hersenen op verschillende manieren. Allereerst leidt het tot een verslechtering van aandacht en concentratie, wat vooral gevaarlijk is bij risicovolle activiteiten als autorijden. Walker citeert alarmerende statistieken over verkeersongevallen veroorzaakt door vermoeidheid en pleit voor meer bewustwording van de gevaren van rijden met slaaptekort.
Daarnaast veroorzaakt slaaptekort een verslechtering van emotionele controle. Bij slaaptekort kan de amygdala (het emotiecentrum in de hersenen) overactief worden, wat leidt tot 60% meer emotionele reactiviteit. Dit verklaart waarom we vaak prikkelbaar en overgevoelig zijn na een slechte nacht slapen. Slaapverstoring is een veel voorkomend symptoom bij stemmingsstoornissen zoals depressie en bipolaire stoornis. Opvallend genoeg voelt ongeveer een derde van de depressieve patiënten zich beter na slaaponthouding, wat volgens Walker wijst op de complexe relatie tussen slaap en stemming.
Tot slot draagt slaaptekort mogelijk bij aan de ziekte van Alzheimer. Het kan de geheugenvorming verstoren en het glymfatische systeem ontregelen dat Alzheimer-gerelateerde eiwitten opruimt. Walker beschrijft recente studies die een verband leggen tussen chronisch slaaptekort en een verhoogd risico op de ziekte van Alzheimer, wat de langetermijngevolgen van slaaptekort onderstreept.
Ziekten gelinkt aan slaaptekort
Naast schade aan de hersenen verstoort slaaptekort ook veel andere fysiologische processen. Walker noemt verschillende aandoeningen die waarschijnlijk verband houden met chronisch slaaptekort:
- Hart- en vaatziekten: Slaaptekort verhoogt de bloeddruk en het risico op hartaanvallen en beroertes.
- Diabetes: Onvoldoende slaap vermindert de insulinegevoeligheid, wat kan leiden tot type 2 diabetes.
- Obesitas en gewichtstoename: Slaaptekort verstoort de hormonen die honger en verzadiging reguleren.
- Verminderde vruchtbaarheid: Bij zowel mannen als vrouwen kan slaaptekort de voortplantingshormonen verstoren.
- Sommige vormen van kanker: Er is een verband gevonden tussen nachtdiensten en een verhoogd risico op bepaalde kankersoorten.
- Versnelde veroudering: Chronisch slaaptekort kan leiden tot vroegtijdige cellulaire veroudering.
- Verminderde sportprestaties: Atleten presteren slechter en hebben een hoger risico op blessures bij slaaptekort.
- Vroegtijdige sterfte: Studies tonen aan dat mensen die chronisch te weinig slapen een kortere levensverwachting hebben.
Een kanttekening bij de studies
Walker wijst erop dat veel van de bevolkingsstudies in het boek correlationeel van aard zijn. Ze tonen bijvoorbeeld aan dat mensen die minder slapen een grotere kans hebben op hartaandoeningen, na correctie voor andere factoren. Maar de causaliteit is niet altijd duidelijk – andere factoren die mensen predisponeren voor hartaandoeningen (zoals een hoog stressniveau) kunnen ook de slaap verminderen.
Om dit aan te pakken, proberen de experimentele studies die Walker citeert een verband te leggen tussen slaapgebrek en een tussenliggende fysiologische toestand, die op zijn beurt causaal is voor de ziekte. Zo verhoogt slaapgebrek bijvoorbeeld de bloeddruk, waarvan de medische consensus is dat het hartaandoeningen veroorzaakt. Walker benadrukt het belang van verder onderzoek om de precieze mechanismen te begrijpen waardoor slaaptekort verschillende gezondheidsproblemen veroorzaakt.
Lees of beluister hier op 15 minuten “Waarom we slapen“
Luister hier naar de samenvatting van de passage van Matt Walker bij Hubermanlab.
